رحم اجاره ای چیست؟ روش، مقررات، دیدگاه های مذهبی و هزینه ها

 

دسترسی سریع

اغلب زوجین چند سال پس از شروع زندگی مشترک علاقه مند به بچه دار شدن هستند. متأسفانه بارداری برای همه زوجی امکان پذیر نیست و برخی از آنها ممکن است نیاز به درمان های پزشکی داشته باشند. انواع مختلفی از داروها برای درمان ناباروری وجود دارد. در برخی موارد استفاده از داروهای هورمونی می تواند راه حل مفیدی باشد. با توجه به توصیه های پزشک، برخی از زوج ها ممکن است به استفاده از فناوری های کمک باروری مانند IVF، اهدای تخمک و غیره روی بیاورند.
با این حال گاهی زوجین پس از استفاده از فناوری های باروری، با سقط های مکرر مواجه می شوند که این موضوع می تواند منجر به اضطراب و ناامیدی بیشتر در آنها شود. رحم اجاره ای یکی از فناوری های کمک باروری است که در آن یک زن جنین را برای شخص دیگری حمل می کند. خانم هایی که محیط رحمی مناسبی برای رشد جنین ندارند می توانند از روش رحم اجاره ای استفاده کنند.

رحم اجاره ای چیست؟

رحم اجاره ای یکی از انواع فناوری های کمک باروری (ART) است که در آن زن موافقت می کند تا جنین زوج دیگری را تا زمان تولد نوزاد در رحم خود حمل کند. در این فرآیند، مادر جایگزین صرفاً حامل نوزاد است و حضانت و حقوق والدینی را به والدین مورد نظر می‌دهد. رحم جایگزین مراحل قانونی و پزشکی پیچیده ای دارد که باید با دقت انجام شود. بسیار مهم است که در این زمینه به دنبال مشاوره حرفه ای بوده و یک تیم پشتیبانی داشته باشید تا شما را در مراحل پزشکی و قانونی آن راهنمایی کند.

انواع روش های رحم اجاره ای

روند رحم اجاره ای یا جایگزین را می توان به دو دسته عمده تقسیم کرد: رحم جایگزین سنتی و رحم جایگزین بارداری.

رحم اجاره ای سنتی یا جزئی (Traditional or partial surrogacy): در این نوع از روش رحم اجاره ای، مادر جایگزین تخمک های خود را برای تلقیح با اسپرم پدر در اختیار جنین شناس قرار می دهد و سپس امکان کاشت در رحم مادر جایگزین فراهم می شود. از آنجایی که مادر جایگزین همان مادر بیولوژیکی کودک است، باید در این خصوص برای جلوگیری از مشکلات قانونی در آینده احتیاط بیشتری کرد.

رحم اجاره ای جایگزین یا کامل (Gestational or host surrogacy): در این روش، جنین در آزمایشگاه توسط تخمک و اسپرم والدین اصلی تلقیح می شود و سپس به رحم مادر جایگزین منتقل می شود. مادر جایگزین هیچ ارتباط بیولوژیکی با جنین ندارد و تا زمان تولد نوزاد فقط حامل نوزاد است.

با این حال بر اساس هزینه ها، می توان روش رحم جایگزین را به دو دسته تفکیک کرد، که عبارتند از رحم اجاره ای نوع دوستانه و رحم اجاره ای تجاری. این دسته ها می توانند تحت هریک از دو روش رحم اجاره ای سنتی یا جایگزین قرار گیرند.

• رحم جایگزین نوعدوستانه (Altruistic surrogacy): در این نوع از رحم اهدایی، مادر جایگزین از لحاظ مالی ذینفع نبوده و مبلغی بیشتر از هزینه های درمانی دریافت نمی کند. مادر جایگزین می تواند یکی از بستگان یا دوستان بیمار باشد که فقط برای اهداف بشردوستانه تحت انجام پروسه بارداری قرار می گیرد.
• رحم جايگزين تجاري (Commercial surrogacy): در اين نوع از رحم اهدایی، مادر جایگزین از نظر اقتصادي ذینفع بوده و در قبال خدمت خود حقوق و غرامت مي گيرد. مادر جایگزین تجاری می تواند شخصی کاملاً غریبه بوده که موافقت می کند در ازای دریافت پول این روند را انجام داده و نوزاد را برای والدین مورد نظر به دنیا آورد.

 

چه کسانی به رحم جایگزین نیاز دارند؟

رحم اجاره ای یک گزینه انتخابی برای کسانی است که انواع داروها و تکنیک های کمک باروری مانند IVF را امتحان کرده و هنوز نتوانسته اند باردار شوند. رحم اجاره ای همچنین می تواند به زوج هایی کمک کند که به دلیل سن یا وضعیت تاهل نمی توانند کودکی را به فرزندی قبول کنند. دلایل رایج در نظر گرفتن رحم اجاره ای عبارتند از:

• ناهنجاری های شدید ساختار رحم مانند میوم رحم یا فیبروم و پولیپ رحم
• برداشتن رحم به دلیل هیسترکتومی
• عفونت های رحمی شدید و درمان نشده
• سقط های مکرر
• سابقه IVF ناموفق مکرر
• یک وضعیت پزشکی که مانع از بارداری شده و یا آن را خطرناک می کند، مانند سرطان، بیماری قلبی عروقی یا دیابت
• خطر انتقال یک بیماری ژنتیکی به جنین
• زوج های همجنس گرا

 

شرایط و صلاحیت های مادر جایگزین

شرایط مادران جایگزین واجد شرایط ممکن است در کلینیک ها کمی متفاوت باشد، اما به طور کلی مهمترین ویژگی های مورد نیاز برای این روند شامل موارد زیر است:

• سن: یکی از مهم ترین ویژگی های مادران جایگزین سن آنهاست. این افراد باید بالای 20 سال سن داشته باشند و در سنین یائسگی نباشند. میانگین سنی برای این فرآیند بین 20 تا 45 سال است.
• سابقه زایمان: مادر جایگزین باید سابقه حداقل یک بارداری موفق را داشته باشد و تعداد زایمان های او نباید از پنج زایمان طبیعی و دو زایمان سزارین بیشتر باشد.
• تست های فیزیکی و روانی: فرد باید از نظر روحی و جسمی مورد ارزیابی قرار گرفته و سابقه بیماری زمینه ای یا مشکلات بارداری نداشته باشد. روند رحم جایگزین روندی طاقت فرساست، بنابراین نیازمند شرایط روانی پایدار از طرف مادر جایگزین است.
• سبک زندگی: مادران جایگزین باید در طول 9 ماه بارداری، محیط زندگی آرام و راحتی داشته باشند. آنها باید از سیگار کشیدن و مصرف الکل خودداری کنند.
• عقد قراردادهای ضروری: مادر جایگزین باید نقش و وظایف خود را در قبال جنین بداند و قراردادهای قانونی ضروری را امضا کند. او همچنین باید در دوران بارداری پذیرای والدین ژنتیکی جنین باشد.

 

روند رحم جایگزین چگونه است؟

• غربالگری اولیه: در مرحله اول والدین بیولوژیکی و مادر جایگزین برای انجام آزمایشات اولیه و سونوگرافی به متخصص ناباروری مراجعه می کنند.
• مشاوره و ارزیابی تکمیلی: قبل از شروع روند، بهتر است والدین با یک مددکار اجتماعی مشاوره تکمیلی داشته باشند تا از آمادگی ذهنی آنها برای این روش مطمئن شوند. در این جلسه می توان تمامی سوالات مرتبط را مطرح کرد.
• مشاوره ژنتیک: یکی از مهم ترین کارهایی که قبل از شروع روند رحم جایگزین باید انجام داد، مشاوره ژنتیک برای مادر جایگزین و والدین است.
• مسائل حقوقی و قراردادهای رسمی: یکی از دغدغه های اصلی والدین در طول پروسه رحم جایگزین، مسائل حقوقی پس از تولد نوزاد است. داشتن مشاوره حقوقی و امضای قراردادهای حقوقی می تواند نگرانی والدین را کاهش دهد.
• استفاده از فناوری های کمک باروری: در این مرحله با استفاده از برخی داروها، تخمدان های مادر برای تولید تخمک تحریک شده و این تخمک ها از طریق روند اخذ تخمک (پانچر) خارج می شوند تا با روش هایی مانند IVF در آزمایشگاه بارور شوند. سپس جنین به دست آمده به رحم مادر جایگزین منتقل می شود.
• مراقبت های بارداری: در طول بارداری، غربالگری های روتین و ویزیت با پزشک باید انجام شود تا از ایمنی روند بارداری و سلامت جنین اطمینان حاصل شود.
• زایمان و تحویل نوزاد به والدین: زایمان فرآیند رحم اجاره ای را تکمیل می کند و در این مرحله نوزاد به والدین بیولوژیکی خود تحویل داده می شود.

 

دیدگاه های مذهبی در مورد رحم اجاره ای

در هر دین نگرش های متفاوتی نسبت به استفاده از فناوری های کمک باروری (ART) از جمله رحم اهدایی وجود دارد. در این بخش قصد داریم نگاهی به دیدگاه‌های دینی در رابطه با روش رحم اهدایی و محدودیت‌های آن در ادیان مسیحیت، اسلام، یهودیت، آیین بودایی (بودیسم) و آیین هندو داشته باشیم.

 

رحم اجاره ای در مسیحیت

درست مانند همه ادیان، دیدگاه های مختلفی در مورد استفاده از فناوری کمک باروری و رحم اجاره ای وجود دارد. در آیین کاتولیک، علی رغم اینکه در داستان سارا و آبراهام به رحم جایگزین اشاره شده است، کلیسای کاتولیک از این روند حمایت نمی کند. کلیسا اینگونه تعلیم می دهد که بچه ها هدایایی از طرف خدا هستند و آنها را فقط باید زوج متاهل و به روش طبیعی باردار شود و حمل کند. آنها معتقدند که هرگونه دخالت شخص ثالث در این فرآیند غیراخلاقی است.

در پروتستانیسم به دلیل بخش ‌های مختلف پروتستان، دیدگاه‌های متفاوتی نسبت به عمل رحم جایگزین وجود دارد. با این حال، آنها معمولاً نسبت به استفاده از فناوری های کمک باروری آزادتر هستند. برخی از نظریه پردازان مسیحی معتقدند: «مالکیت کودک با حیثیت و ماهیت کودک منافات دارد. به همین دلیل، کودک حق دارد ثمره عمل زناشویی ویژه بین والدین خود باشد. از سوی دیگر، برخی دیگر با گفتن اینکه باروری "نعمتی است که باید به اشتراک گذاشته شود"، استفاده از روش رحم جایگزین را تشویق می‌کنند.

رحم اجاره ای در اسلام

در فرآیند رحم اجاره ای، مادر جایگزین بسته به نوع روش ممکن است از نظر بیولوژیکی با کودک ارتباطی نداشته باشد. این موضوع باعث می شود که علمای اسلام در مورد رحم اجاره ای دیدگاه متفاوتی داشته باشند.
برخی از علما بحث می کنند که رحم اجاره ای سنتی جایز نیست، زیرا شخص جایگزین در واقع مادر بیولوژیکی کودک است و به عنوان یک مادر وظایفی در خصوص نوزاد دارد. این گروه از علما معتقدند که انجام این نوع از رحم اجاره ای نوعی زنای محصنه است زیرا مادر جانشین اجازه می دهد که تخمک خود را با نطفه مردی که شوهر قانونی او نیست بارور کنند.
برخی دیگر از علما بر این باورند که رحم اجاره ای سنتی در اسلام جایز است، زیرا بین مرد و مادر جایگزین رابطه ای وجود ندارد و از این روش تنها به هدف به دنیا آوردن فرزند استفاده می شود. آنها استدلال می کنند که این روش بر اساس اصل «مصلحت» و برای نجات خانواده به کار می رود و مادر جایگزین درگیر عمل زنا نمی شود. این گروه از علما، روش رحم اجاره ای را با استخدام یک زن برای شیر دادن به کودک مقایسه می کنند که در تاریخ اسلام عملی قابل قبول بوده است.
اکثر علما نوع رحم اجاره ای جایگزین را مجاز می دانند، زیرا جنین از تخمک و اسپرم والدین بیولوژیک تشکیل شده و تنها برای رشد کردن به رحم مادر جایگزین منتقل می شود. در این روش مادر جایگزین هیچ ارتباط بیولوژیکی با کودک ندارد. این دسته از علما به آیه‌ای از قرآن اشاره می‌کنند که می‌فرماید: "... مادرانشان تنها کسانی هستند که آنها را آبستن کرده و به دنیا آورده‌اند" (سوره مجادله، آیه 2) . بر اساس این آیه، پدر و مادر مورد نظر به دلیل اینکه والدین بیولوژیک جنین هستند، در قبال آن مسئول هستند.

 

رحم اجاره ای در یهودیت

متفکران مذهبی محافظه کار یهودی ممکن است از روش رحم اهدایی حمایت نکنند. با این حال، متفکران مذهبی آزادیخواه تر ممکن است فرآیند رحم جایگزین را به عنوان راهی برای کاهش رنج زوج های نابارور بپذیرند. مسئله مهم در یهودیت، به ارث رسیدن دین از طریق مادر است; این موضوع به این معناست که اگر مادر یهودی بود، کودک نیز یهودی محسوب می شود. با این حال درجنبش اصلاح طلبی یهود، این موضوع نمی تواند یک مسئله مهم باشد زیرا آنها معتقدند که کافیست که تنها یکی از والدین یهودی باشد. بنابراین اگر پدر یهودی باشد، دین مادر مهم نیست. آنها عقیده دارند که اگر مادر جایگزین یهودی باشد، بچه هم یهودی خواهد بود.

 

رحم اجاره ای در آیین بودایی (بودیسم)

بودیسم یک دین آزادیخواه در استفاده از فناوری های کمک باروری (ART) از جمله رحم جایگزین است. در آیین بودایی، استفاده از تخمک و اسپرم اهدایی نه تنها برای زوج های متاهل، بلکه برای همه افراد قانونی است. روش رحم اجاره ای نیز در این دین کاملاً پذیرفته شده است. دلیل مهم این است که تولید مثل یک وظیفه اخلاقی محسوب نمی شود. بنابراین زوجین هیچ اجباری برای بچه دار شدن ندارند و وقتی می خواهند که بچه دار شوند به هر شکلی که بخواهند می توانند انجام دهند.

رحم اجاره ای در آیین هندو

هندوئیسم دیدگاهی لیبرال نسبت به استفاده از فناوری های کمک باروری دارد. آنها با اکثر روش های درمان باروری موافق هستند، اما ترجیح داده می شود که نطفه ها از زن و شوهر گرفته شده باشند. استفاده از اسپرم اهدایی نیز در صورتی که اسپرم از بستگان نزدیک شوهر باشد پذیرفته می شود. رحم اجاره ای در هند، صنعتی پررونق است و بسیاری از مادران جایگزین هندی دنبال کننده آیین هندو هستند.

 

وضعیت رحم جایگزین در کشورهای دیگر

روند رحم جایگزین در بسیاری از کشورها بدون اینکه قانونی در این زمینه تنظیم شده باشد در حال انجام است. در برخی کشورها، دولت ها قوانینی را برای ممنوعیت پروسه رحم جایگزین تنظیم کرده اند. این کشورها عبارتند از فرانسه، ایتالیا، اتریش، نروژ، سوئد، اسپانیا، هلند و آلمان.
در کشورهایی مانند بریتانیا، استرالیا و کانادا، روند رحم جایگزین به صورت قانونی اما نوع دوستانه و رایگان انجام می شود. در سال های گذشته، هند یکی از کشورهای پیشرو در زمینه رحم اجاره ای بود، اما طبق قوانین مصوب در دسامبر 2018، این درمان فقط برای ساکنان محلی هند در دسترس است و در سطح بین المللی انجام نمی شود. ایران هیچ قانون سختگیرانه‌ای در مورد روند رحم جایگزین ندارد و امروزه مقصدی محبوب برای زوج‌هایی است که نیازمند رحم جایگزین هستند.

 

هزینه رحم اجاره ای چقدر است؟

هزینه رحم اجاره ای در نقاط مختلف جهان بر اساس کشور مقصد متفاوت است. هزینه ها همچنین بر حسب نوع توافق متغیر خواهد بود. هزینه کل این روش شامل:

• هزینه های درمان ناباروری مانند IVF و  ICSI 
• لقاح مصنوعی یا انتقال جنین به مادرجایگزین 
• استفاده از تخمک یا اسپرم اهدایی
• غرامت و حقوق مادر جایگزین
• کارهای اجتماعی
• مشاوره حقوقی
• غربالگری
• هزینه های سفر (در صورتی که مقصد زادگاه شما نباشد)
• هزینه های شرکت های تسهیلگر (برای کسانی که از شرکت های تسهیلگر رحم اجاره ای استفاده می کنند که البته به شدت توصیه می شود)

 

 

 

هزینه رحم اجاره ای در ایران

ایران در سال های اخیر مقصد بسیار محبوبی برای رحم اجاره ای بوده است. این امر بیشتر به دلیل وجود خدمات حرفه ای و مقرون به صرفه ترین قیمت ها در ایران است. هزینه رحم اجاره ای در ایران از 12000 تا 15000 دلار بسته به نوع رحم اجاره ای، مادر جایگزین، شرکت تسهیلگر و ... متغیر می باشد. در مقایسه با سایر کشورها هزینه رحم اجاره ای در ایران فوق العاده مناسب است.

 

هزینه رحم جایگزین در اوکراین

از آنجایی که اوکراین در سال 2002 روش رحم اجاره‌ای را قانونی کرد، اکنون این کشور مقصدی محبوب برای زوج‌هایی است که به دنبال خدمات رحم اجاره‌ای مقرون‌به‌صرفه در خارج از کشور هستند. زمانی که تایلند، هند و نپال رحم اجاره ای تجاری(commercial surrogacy) را ممنوع کردند، تقاضا برای دریافت این خدمت پزشکی در تایلند افزایش یافت. متوسط هزینه رحم اجاره ای در اوکراین حدود 30000 دلار است که برای زوج های متاهل دگرجنس گرا در دسترس است.

عوامل تاثیرگذار بر روند رحم جایگزین

 

• اسپرم و تخمک سالم: وجود اسپرم سالم برای موفقیت روش رحم جایگزین بسیار مهم است. چه از اسپرم اهدایی استفاده شود و چه از اسپرم خود زوجین، اهمیت دارد که آنها چندین آزمایش را پشت سر گذاشته و از نظر سلامتی معاینه شوند. سن اهداکننده تخمک مهمتر از سن مادر جایگزین است زیرا جنین از نظر ژنتیکی به مادر جایگزین وابسته نیست. سن ایده آل برای اهدا کننده تخمک بین 21 تا 29 سال است.
• مادر جایگزین: جانشین باید قبلاً سابقه زایمان سالم و موفق را داشته باشد. سن مادر جایگزین نیز در موفقیت این روش اهمیت دارد و به همین دلیل توصیه پزشکان محدوده سنی 21 تا 37 سال است.
• کیفیت جنین: بهتر است قبل از انتقال جنین به رحم مادر جایگزین، آزمایشات ژنتیکی لازم (PGD)  انجام شود تا ناهنجاری های کروموزومی که می تواند منجر به لانه گزینی ناموفق یا سقط جنین شود شناسایی شوند.
• وزن مناسب: بهتر است اهداکننده تخمک و مادر جایگزین وزن متعادلی داشته و اضافه وزن یا کمبود وزن نداشته باشند.
• انتخاب یک کلینیک ناباروری یا یک شرکت تسهیلگر حرفه ای: با توجه به فشارها و استرس های روانی که در طول درمان به روش رحم جایگزین به طرفین وارد می شود، انتخاب یک کلینیک یا شرکت تسهیلگر مجرب برای تسهیل روند درمانی، روند قانونی، و موارد غیرپزشکی بسیار مهم است .FlytoTreat  با پشتیبانی حرفه ای، همراهی دلسوزانه و تجربه گسترده در امور حقوقی و حضانت فرزند می تواند کمک های ارزشمندی به والدین و مادران جایگزین ارائه کند.
• سبک زندگی سالم: داشتن سبک زندگی سالم و عدم استفاده از مواد مخدر و سیگار برای مادر جایگزین و شخص اهداکننده تخمک بسیار مهم است. سیگار کشیدن می تواند میزان موفقیت پروسه را به شدت کاهش دهد. دوری از استرس و داشتن یک محیط زندگی آرام به بارداری و زایمان سالم کمک می کند.
• دریافت ویتامین های ضروری: طبق تحقیقات، کمبود برخی ویتامین ها مانند ویتامین D می تواند بر نتیجه IVF تأثیر بگذارد. مشورت با پزشک و مصرف مکمل های مناسب شانس موفقیت بارداری را افزایش می دهد.